غذاهاي سنتي جزيره قشم
۱ ـ نان تخم‌مرغى (چم‌چمو)
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ شكر
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب و آرد، خمير نان را به صورت رقيق تهيه و سپس زرده و سفيده چند عدد تخم‌مرغ و شكر را به آن اضافه مى‌نمايند، مخلوط را آنقرد به هم مى‌زنند تا آماده شود. ماهى‌تابه را روى شعله گاز مى‌گذارند و كمى روغن در آن مى‌ريزند. روغن كه داغ شد با قاشق يا ملاقه يا پياله يا استكان كمى از مخلوط آماده شده را در ماهى‌تابه مى‌ريزند اين مخلوط به علت رقيق بودن در روغن پهن مى‌شود، با قاشق آن را در روغن مى‌گردانند تا سرخ و برشته شود. همين‌طور ادامه مى‌دهند تا مخلوط تمام شود. نان‌هاى تهيه شده معمولاً به صورت گرد است و حدود ۵۰ تا ۶۰ گرم وزن دارد. اگر در خانواده بچه‌هاى كوچك باشند چند تا از نان‌ها را به شكل مربع، مستطيل، مثلث و حتى قايق و… درست مى‌نمايند.اين نان با عسل، مربا، شيره شكر و دوشاب در صبحانه مصرف مى‌شود، در شهر قشم بيشتر رواج دارد و در بقيه نقاط جزيره به خصوص درگهان و هلر هم از اين نوع نان در منازل پخته مى‌شود.
۲ ـ نان بنى يا ليهى
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ نمك و آب سوراغ
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و كمى نمك خيمر نان تهيه مى‌شود، سپس خمير را به شكل گلوله‌هاى كوچك (چانه) ۵۰ گرمى درمى‌آورند، چانه‌ها را با دست كمى پهن مى‌كنند و با وردنه (چووه ـ چوب استوانه‌اى شكل) آن را پهن و روى بنى (باشتك دايره‌اى محدب كه از الياف و تكه‌هاى پارچه ساخته و روى آن پارچه و روى پارچه تورى چشم ريز كشيده شده است) پهن مى‌نمايند تا به شكل دايره‌اى به قطر ۴۰ تا ۵۰ سانت برسد، سپس آن را روى تابه داغ كه روى شعله گاز قرار دارد مى‌گذارند تا پخته شود. پس از پخته شدن. روغن داغ و آب سوراغ روى آن مى‌مالند. اين نوع نان كه دايره‌اى شكل و به نازكى نان لواش است در صبحانه و شام با چاى شيرين خورده مى‌شود و در تمام فصول سال در قشم و روستاهاى جزيره تهيه مى‌شود. قبلاً بيشتر در منازل مصرف داشت اما اكنون در محل‌هاى خاص و حتى بازار براى عموم به فروش مى‌رسد.
۳ ـ نان خمير تره
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ مايه خمير و كمى نمك
روش تهيه: با مخلوط نمودن مايه خيمر، آب، آرد و نمك خيمر نان تهيه مى‌شود. اين خمير چند ساعت بايد بماند تا آماده پخت شود. معمولاً شب خمير را تهيه و صبح زود از خيمر آماده شده چانه درست مى‌نمايند. چانه‌ها را با دست پهن مى‌كنند تا به صورت گرد به قطر حدود ۱۰ سانتى‌متر شود سپس آنها را يكى يكى داخل روغن داغ درون تابه مى‌اندازند و پشت و رو مى‌كنند تا خوب پخته شود (در قديم براى پشت و رو كردن نان در تابه از شيئى آهنى و قاشق مانند كه انتهاى آن به شكل دنباله قاشق و ابتداى آن گرد بود استفاده مى‌كردند و به آن محماس مى‌گفتند) چون داراى تخم‌مرغ و مايه خمير است كمى پف مى‌كند و معمولاً توخالى و سرخ و خوشمزه است. اين نوع نان را صبح‌ها با دوشاب يا عسل يا شيره كره ميل مى‌كنند. بعضى‌ها نوع شيرين آن را دوست دارند كه به جاى نمك، شكر در خمير آن به كار مى‌برند.اين نوع نان كه مورد علاقه غيربوميان هم مى‌باشد در منازل پخت و در بازار عرضه مى‌شود. پخت آن مختص زنان نيست و مردان خبره در اين كار در قشم وجود دارند مخصوصاً آشپزهاى موتور لنج‌ها.در ماه با بركت رمضان از اين نان براى سحرى استفاده مى‌شود در بازار قديم قشم اطراف بازار ماهى فروشان عصر روزهاى ماه رمضان به فروش مى‌رسد.
۴ ـ نان دستي
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ روغن مايع و آب سوراغ
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمك خمير نان را تهيه مى‌گذارند چند لحظه بماند، سپس از آن چانه‌هاى ۶۰ گرمى درست مى‌كنند و آنها را به وسيله دست در سينى پهن مى‌نمايند تا به شكل دايره به قطر تقريبى ۲۰ سانتى‌متر شود، پس از آماده شدن آنها را روى پارچه يا سفره مى‌چينند و يكى يكى روى تابه گرد محدب كه قطر آن حدود ۵۰ سانتى‌متر است روى چراغ گاز قرار گرفته مى‌گذارند و با يك انبر يا سيخ كوچك آنها را پشت و رو مى‌كنند تا پخته شود. بعد از پخته شدن نان را از روى تابه برمى‌دارند و روغن مايع داغ كرده و آب سوراغ روى آن مى‌پاشند. اين نوع نان مخصوص صبحانه است كه با چاى شيرين خورده مى‌شود و صبح‌ها در منازل شهر قشم و حتى روستاها پخته مى‌شود اگر آرد آن سبوس‌دار باشد طعم بهترى خواهد داشت.يك نوع ديگر از اين نان ـ كه براى مراسم فاتحه‌خوانى تهيه مى‌شود ـ پس از پخته شدن و آغشته شدن با روغن به جاى آب سوراغ يا مهياوه روى آن شكر يا خاكه قند مى‌پاشند و كسانى كه طى سه روز در مراسم شركت مى‌كنند با اين نان همراه با تخم‌مرغ آب‌پز پذيرايى مى‌شوند. اين نوع نان براى فروش پخته نمى‌شود و فقط در منازل يافت مى‌شود.
۵ ـ نان ريخته يا رخته
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ آب سوراغ
روش تهيه: از مخلوط آب، آرد، نمك و آب سوراغ خميرى نيم‌بند و نيمه مايع در يك كاسه بزرگ تهيه و تابه مخصوصى را كه معمولاً از شيراز مى‌آورند روى چراغ گاز مى‌گذارند تا داغ شود، سپس با استكان يا ليوان كوچك از خمير تهيه شده را روى تابه مى‌ريزند و با دست يا ملاقه آن را به صورت دايره به قطر حدود ۲۰ سانتى‌متر پهن مى‌كنند اين نان فوراً پخته مى‌شود و چون آب سوراغ در خمير آن به كار رفته نان‌ها قرمز رنگ مى‌شوند، در بعضى موارد پياز خرده شده را در خمير مخلوط مى‌نمايند. اين نوع نان در صبحانه مصرف مى‌شود اگر با پياز تهيه شده باشد با چاى مصرف مى‌شود و اگر ساده باشد با عسل يا مربا خورده مى‌شود. نان ريخته در پاييز در منازل قشم و روستاهاى جزيره معمولاً هفته‌اى يكبار پخته مى‌شود. اخيراً نوع پيازى آن را كمتر پخت مى‌نمايند.
۶ ـ نان چووه
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ نمك ـ آب سوراغ و روغن مايع
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و كمى نمك خمير نان را تهيه نموده و از آن چانه‌هاى ۵۰ گرمى درست مى‌نمايند، بعد چانه‌ها را يكى يكى در روى ميز گرد كوچك به نام خن با چووه (وردنه ـ چوب استوانه‌اى شكل) به شكل دايره به قطر ۲۰ سانتى‌متر پهن مى‌كنند، چانه‌هاى پهن شده را روى تابه كه قبلاً آماده و روى چراغ گاز داغ شده مى‌گذارند تا پخته شود. پس از پخته شدن نان را از روى تابه برمى‌دارند و روغن مايع داغ و كمى سوراغ روى آن مى‌پاشند. اين نوع نان شبيه نان دستى است و خيلى نازك مى‌باشد، معمولاً براى صبحانه با چاى مصرف مى‌شود.اين نوع نان در تمام فصول پخته مى‌شود، قشم مركز پخت اين نوع نان است و بيشتر در منازل و براى اهل خانواده پخته مى‌شود البته به همسايه‌ها هم داده مى‌شود. اخيراً با توجه به ازدياد افراد غيربومى (مخصوصاً مجردها) اين نوع نان در بازارها و محل‌هاى مخصوص به فروش مى‌رسد و در روستاها هم كم‌كم پخت و مصرف آن
۷ ـ نان توموشى يا تومشتى
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن مايع ـ كمى نمك و آب سوراغ
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و كمى نمك خمير شل و آبكى درست نموده و در يك ظرف مى‌گذارند، تابه مخصوص را روى شعله گاز قرار داده تا گرم شود، پس از داغ شدن تابه با دست از خمير شل داخل ظرف برداشته و روى تابه مى‌كشند تابه صورت نان گرد نازك دايره‌اى شكل به قطر ۲۵ تا ۳۰ سانتى درآيد، نان كه برشته شد آب سوراغ روى آن مى‌پاشند تا گل‌گلى شود سپس با دست نان را كه از تابه جدا شده برداشته و در ظرف مى‌گذارند و روغن داغ روى آن مى‌پاشند. اين نوع نان مانند پوست پياز نازك است، از ۲۵۰ گرم خمير شل مى‌توان بيش از ۱۵ عدد نان تهيه نمود، تازه آن خوشمزه‌تر است.اين نوع نان در تمام فصول در قشم و روستاهاى جزيره پخته مى‌شود. اين روزها حتى در شهرها و روستاهاى استان هرمزگان هم پخته مى‌شود. اخيراً براى پهن نمودن خمير بر روى تابه به جاى دست از جلد نوار كاست استفاده مى‌كنند و بچه‌ها به آن نان نوارى مى‌گويند. با توجه به مشترى فراوان براى اين نوع نان، در محل‌هاى خاص شهر قشم از قبيل پارك زيتون، دور ميدان پاسداران و… زنان به پختن آن اشتغال دارند.بعضى‌ها به جاى آب سوراغ از مهياوه استفاده مى‌نمايند اما نان تومشتى گل سوراغى خوشمزه‌تر است.
۸ ـ نان رخته‌تر شو
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن مايع ـ نمك و مايه خمير
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آردنمك خمير نان را به صورت شل تهيه و سپس مقدارى مايه خمير به آن اضافه مى‌نمايند، چند ساعت بعد كه خمير آماده شد تابه را روى چراغ گاز مى‌گذارند تا گرم شود. پس از داغ شدن تابه از خمير نان تهيه شده كه به صورت شل مى‌باشد با استكان يا ليوان كوچك يا پياله برداشته و روى تابه مى‌ريزند و با ملاقه آن را پهن مى‌نمايند تا به صورت دايره به قطر حدود ۲۰ سانتى‌متر شود، پس از برشته شدن كمى روغن داغ مايع روى آن مى‌مالند. اين نان به علت مصرف خمير مايه در خمير آن كمى ترش مزه است.نان رخته‌تر شو فقط در قشم و در پاييز و زمستان پخته مى‌شود و با عسل، مربا، شيره شكر و يا دوشاب در صبحانه ميل مى‌شود.
۹ ـ نان كيك
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ مايه خمير ـ مهياوه و روغن مايع
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمك خمير نان را تهيه و مقدارى مايه خمير به آن اضافه مى‌نمايند و چند ساعت مى‌گذارند بماند تا خمير آماده شود. پس از آماده شدن خمير آن را به صورت چانه درمى‌آورند و چانه‌ها را پهن مى‌كنند تا به صورت دايره به قطر ۷ تا ۱۰ سانتى‌متر شود. سپس تنور گلى را داغ مى‌كنند (قبلاً براى داغ نمودن تنور از هيزم استفاده مى‌شد ولى حالا با شعله گاز اين كار را انجام مى‌دهند) پس از داغ شدن تنور نان‌ها را يكى يكى به ديواره تنور مى‌چسبانند و پس از پخته شدن نان را از تنور بيرون مى‌آورند و مهياوه و روغن مايع روى آن مى‌پاشند، در بعضى مواقع زيره يا كنجد هم روى نان پاشيده مى‌شود. اين نوع نان را معمولاً به تعداد زياد درست مى‌كنند و صبح‌ها در بازار به فروش مى‌رسانند.در تمام ايام سال در قشم از اين نوع نان پخته مى‌شود و افرادى هستند كه به پختن اين نوع نان اشتغال دارند.
۱۰ ـ نان خمير خشكه
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ آب سوراغ ـ روغن مايع و مايه خمير
روش تهيه: آب، آرد، نمك و مايه خمير را اواخر شب مخلوط مى‌كنند و خمير به دست آمده را در ظرف دربسته مى‌گذارند تا خمير آماده شود (وربيايد)، صبح زود پس از كمى مشت و مال (ورز دادن) خمير آماده شده، آن را به صورت چانه‌هاى ۲۰ گرمى درمى‌آورند و هر چانه را پهن مى‌نمايند تا به شكل گرده به قطر ۵ تا ۱۰ سانتى‌متر شود، سپس آنها را روى تابه داغ مى‌گذارند و زير و بالا و پشت و رو مى‌كنند تا پخته شود. اين نان پس از پخته شدن پف مى‌كند ولى پف آن زود از بين مى‌رود، نان‌ها را از روى تابه برداشته و در بشقاب مى‌گذارند و روى آن مهياوه يا سوراغ و بعد روغن داغ مى‌پاشند، اين نوع نان بدون آب سوراغ و يا مهياوه در صبحانه با پشمك شكر يا پشمك ارده و يا حلوا شكرى خورده مى‌شود. پخت اين نان بيشتر فصول در قشم رواج دارد.
۱۱ ـ نان گرده‌شورى
مواد لازم: آب ـ آرد ـ مايه خمير ـ شكر ـ آب سوراغ يا مهياوه
روش تهيه: آب، آرد، مايه خمير و شكر را با هم مخلوط مى‌كنند تا خمير درست شود، خمير به دست آمده را چند ساعت مى‌گذارند تا آماده شود، پس از آماده شدن خمير را به صورت چانه درمى‌آورند و سپس چانه‌ها را با چووه (چوب استوانه‌اى شكل ـ وردنه) پهن كرده و روى تابه گرم خشك بدون روغن مى‌گذارند، پس از پف كردن و پخته شدن، نان را از روى تابه برمى‌دارند و با برگ نخل روى آن آب سوراغ يا مهياوه مى‌پاشند.اين نوع نان بيشتر در روستاهاى كاروان، گوشه، توريان، گربدان و رمكان تهيه مى‌شود.
۱۲ ـ نان كپ تابه‌اى
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ شكر ـ تخم‌مرغ ـ شير و رازيانه
روش تهيه: با مخلوط نمودن مواد لازم خمير نان تهيه مى‌شود، خمير آماده شده را به صورت چانه درمى‌آورند و چانه‌ها را با دست پهن مى‌كنند تا به صورت دايره‌اى شكل شود سپس آن را روى تابه دسته‌دار كه روى شعله گاز گرم شده و مى‌گذارند پس از پخته شدن يك طرف نان آن را برمى‌گردانند تا طرف ديگرش هم پخته شود. در برخى موارد به جاى برگرداندن نان، تابه را در حالى كه نان به آن چسبيده است برمى‌گردانند.اين نوع نان بيشتر در قشم و روستاهاى حومه تهيه مى‌شود.
۱۳ ـ نان سته پوري
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن و شكر
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد، شكر خمير نان تهيه مى‌شود. سپس آن را به صورت چانه درمى‌آورند و هر چانه را به صورت چهارگوش پهن مى‌نمايند، تابه را با روغن چرب نموده و چانه شكل داده شده را روى آن مى‌گذاريم تا پخته شود.اين نوع نان بيشتر در روستاهاى سوزا، كوشه و مسن تهيه مى‌شود.
۱۴ ـ نان لگيمات
مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ شكر ـ هل ـ زعفران و روغن
روش تهيه: مواد لازم را مخلوط كرده و خمير را به صورت نيمه آبكى تهيه مى‌نمايند و بعد خمير نميه آبكى را روى تابه روغن مالى شده پهن مى‌نمايند تا پخته شود پس از پخته شدن يك طرف، آن را برمى‌گردانند تا طرف ديگر نان هم پخته شود.اين نوع نان بيشتر در ايام ماه مبارك رمضان جهت افطارى در روستاهاى كوشه، توريان و شهر قشم تهيه مى‌شود.
۱۵ ـ نان دنگن
مواد لازم: آب ـ آرد ـ مايه خمير ـ تخم‌مرغ ـ شكر ـ هل ـ زعفران و روغن
روش تهيه: با مخلوط كردن مواد لازم خمير نان را به صورت نيمه آبكى تهيه مى‌نمايند و پس از ۳ الى ۵ ساعت كه خمير آماده شد، روغن را در تابه داغ مى‌نمايند و با قاشق خمير تهيه شده را به صورت دانه كوچك و لقمه‌اى در روغن داغ سرخ مى‌كنند.اين نوع نان بيشتر در روستاى كوشه و در ايام ماه مبارك رمضان براى افطارى تهيه مى‌شود.
۱۶ ـ نان پكاره
مواد لازم: آب ـ آرد ـ مايه خمير ـ تخم‌مرغ ـ سبزى (گشنيز) ـ پياز خورد شده ـ آرد نخود ـ فلفل ـ نمك و روغن
روش تهيه: با مخلوط نمودن مواد لازم خمير را به صورت آبكى تهيه و پس از چند ساعت كه خمير آماده شد، با قالب يا قاشق از خمير آماده شده را در روغن داغ درون تابه سرخ مى‌كنند.اين نان بيشتر در ايام ماه مبارك رمضان در روستاهاى حومه قشم تهيه مى‌شود.
۱۷ ـ نان پيشى
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب و آرد و نمك خمير نان را فورى تهيه مى‌كنند و سپس خمير را با قاشق روى تابه كه با روغن چرب شده است ريخته و آن را با برگ درخت خرما پهن مى‌كنند تا پخته شود.
۱۸ ـ نان محلي
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك و روغن
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب و آرد و نمك خمير اين نان را به صروت كمى رقيق تهيه و سپس با كمك برگ نخل روى تابه كه با روغن چرب شده است مى‌مالند، وقتى نان كمى پخته شد روى آن سوراخ‌هايى ايجاد مى‌شود، روى نان مقدارى روغن مى‌پاشند و از روى تابه برمى‌دارند.
۱۹ ـ نان چباب
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ مايه خمير و روغن مايع
روش تهيه: خمير اين نان را با مخلوط نمودن آب، آرد، نمك و مايه خمير به صورت كمى رقيق تهيه مى‌نمايند و پس از چند ساعت كه خمير آماده شد، تابه را روى ذغال قرمز شده مى‌گذارند و خمير را به وسيله برگ نخل روى آن مى‌مالند بعد از اينكه خمير به تابه چسبيد، تابه را روى آتش ذغال برمى‌گردانند تا طرف روى آن هم پخته شود. اين نان تقريباً شبيه نان سنگك است.
۲۰ ـ نان فوگاح
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ مايه خمير
روش تهيه: با مخلوط نمودن مواد لازم و تهيه خمير آن را چند ساعت مى‌گذارند بماند تا خيمر آماده شود، پس از آماده شدن خمير را به صورت چانه‌هاى كوچك توپى درمى‌آورند و آنها را در روغن داغ داخل تابه سرخ نموده و در شربت سكنجبين قرار مى‌دهند.
۲۱ ـ نان چپاتى
مواد لازم: آرد ـ آب خرما ـ مايه خمير
روش تهيه: خمير اين نان را با مخلوط نمودن آرد، آب، خرما و مايه خمير (بعضى‌ها بدون مايه خمير درست مى‌نمايند) خمير نان را تهيه و پس از آماده شدن آن را به صورت چانه درمى‌آورند و پس از زدن روغن آن به شكل مربع درمى‌آورند و در روى تابه مى‌پزند.
۲۲ ـ نان تنوري
مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمك ـ روغن مايع و تخم‌مرغ
روش تهيه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمك خمير را تهيه و آن را به صورت چانه درمى‌آورند و بعد چانه‌ها را با دست پهن مى‌كنند و موقع چسباندن به تنور گلى كمى روغن و تخم‌مرغ روى آن مى‌مالند. براى پختن اين نان بايد توجه داشت كه تنور كاملاً گرم شود. علامت گرم شدن تنور اين است كه تنور بعد از قرم شدن به رنگ سفيد درمى‌آيد.
معانى برخى واژه‌ها
هوك راغ يا آب سوراغ ـ آب ماهى نمك سود (ماهى‌هاى ساردين) كه به وسيله خاك سرخ جزيره هرمز رنگين شده است.
مهياوه ـ محلول ماهى‌هاى ريز (متوتا) كه با آب و ادويه كوبيده شده
چووه ـ چوب استوانه‌اى به طول ۲۵ تا ۳۰ سانتى‌متر كه همان وردنه است
خون ياخن ـ ميزى است چوبى كه به صورت دايره مسطح با پايه‌هاى چوبى به ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ سانتى‌متر
كردن ـ اجاق صحرايى كه معمولاً از ۳ تكه سنگ متوسط به صورت سه پايه ساخته مى‌شود و وسط آن آتش درست مى‌كنند.
مهماس ـ شيئى قاشق مانند از جنس آهن كه سر آن مسطح و دايره‌اى شكل و دنباله آن مانند دسته قاشق است و براى جابه‌جا كردن نان خمير تره در تابه از آن استفاده مى‌نمايند.
در گذشته، نان مصرفى مردم قشم در خانه‌ها پخت مى‌شد. اما، به مرور كه اداره‌هاى دولتى تأسيس شدند و كاركنان و كارمندان با خانواده‌هاى خود در قشم سكونت كردند و همراه با آن صنايع و كسب و كار گسترش يافت، نانوايى‌هاى عمومى به منظور تأمين نان موردنياز مردم غيربومى شروع به فعاليت كردند و رفته رفته تعداد آنها رو به افزايش نهاد.با اين وصف، و با توجه به ينكه جزيره پهناور قشم افزون بر ۶۲ روستا دارد، اكثر مردم ترجيح مى‌دهند نان مصرفى خود را در خانه و به شيوه‌هاى سنتى پخت مى‌كنند. انصافاً نيز بايد گفت كه نان خانگى هم طعم و عطر و بوى بهترى دارد و هم اينكه نسبت به نان عرضه شده در نانوايى‌ها با صرفه‌تر است.خانواده‌هاى قشمى، در هر نوبت پخت نان در منزل، به اندازه مصرف چند روز خود نان مى‌پزند و هر چند گاه يك بار پس از مصرف نان‌ها دوباره اقدام به پخت مى‌كنند.عمده وسيله پخت نان خانگى و سنتى در قشم ساج يا تابه است و گرچه سابقاً از اجاق‌هاى سنتى و تنور (با استفاده از حرارت آتش چوب) براى اين كار استفاده مى‌شد اما امروزه چراغ و اجاق گازسوز از جمله منابع حرارتى پخت نان در خانه‌ها است.درباره نان سنتى قشمى‌ها گذشته از شهرت آنها در خطه جنوب به دليل خوش طعم بودن، آنچه موضوع را جالب‌تر مى‌كند تنوع آن و موارد استفاده اختصاصى برخى نان‌ها (مثلاً براى سفره افطار ماه مبارك رمضان، عزادارى‌ها، عروسى‌ها و…) است.در جزيره قشم بيش از ۲۰ نوع نان خانگى به شيوه سنتى و با استفاده از مواد معطر مختلف پخت مى‌شود.
غذاهاي محلي قشم
زنان جزيره قشم از ماهى، ميگو. خرچنگ، گوشت، خرما، آرد، شكر، روغن و حبوبات انواع غذاهاى خوشمزه و اشتهاآور درست مى‌كنند.
۱ ـ ماهى برشته ـ كباب ذغالى
براى برشته كردن ماهى‌هاى كوچك مانند ساردين، گاريز يا بياح شكم آنها را خالى نمى‌كنند. اما شكم ماهى‌هاى بزرگ مانند سنگسر، سرخو، هور، زرده و همه ماهيان بزرگ هنگام شستن خالى مى‌شود و مخلوطى از گشنيز، شويد، پياز خرده شده، فلفل و ادويه و گاهى فلفل سبز در شكم ماهى جا داده مى‌شود و روى ورقه فلزى كه روى آتش گاز يا ذغال آماده شده است گذاشته مى‌شود.
قابل توجه اينكه ماهى‌ها را حداقل يك ساعت جلوتر نمك زده تا كاملاً نمك به خود بگيرد و هنگام پختن از نمك شسته نشود. ورقه فلزى بايد كاملاً داغ باشد اگر نه پوست ماهى به ورقه فلزى مى‌چسبد و كنده مى‌شود.بعد از پختن ماهى‌هاى بايد آنها را در ظرفى درب‌دار گذاشت و چند قطره آب به آن پاشيد تا در اثر بخار ماهى‌هاى داغ، روغن در زير پوست آنها بپيچد و هنگام مصرف پوست آن به راحتى كنده شود.ماهى را هنگام مصرف با خرما و يا رطب فراوان ميل مى‌نمايند.
۲ ـ كلمبا kolomba
گندم دلانده (پرك شده) را كه از قبل خيسانده شده در قابلمه آب جوش ريخته و بعد ماهى را در آب نمك و زردچوبه جوشانده و استخوان‌هاى آن را جدا مى‌كنيم و با سبزى (گشنيز و شويد خرد شده) مخلوط مى‌كنيم و هنگامى كه گندم در حال جوش قوام آمد ماهى و سبزى را به آن اضافه مى‌كنيم تا گندم‌ها غليظ شود و كمى با سبزى و ماهى بجوشد. اگر از ماهى بزرگ استفاده مى‌شود براى اينكه بوى ماهى برطرف شود بايد آن را با سبزى‌هاى خرد شده كمى در روغن داغ تفت داد.كلمبا را با روغن حيوانى كه در قشم تهيه مى‌شود صرف مى‌كنند. اين روغن را به زبان محلى روغن جونون مى‌گويند (يعنى روغن خوب)
۳ ـ زيبون zebon
اول سيب‌زمين‌هاى خلال شده درشت را در روغن سرخ كرده و كمى زردچوبه و نمك به آن اضافه مى‌كنيم. ماهى را كه از قبل نمك زده بوديم شسته و به آن زردچوبه. ادويه و فلفل مى‌زنيم و با ادويه در روغن سرخ مى‌كنيم مقدارى پياز خرده شده را با يك عدد گوجه‌فرنگى كوچك رنده شده در روغن تفت مى‌دهيم، آنگاه مقدارى روغن در قابلمه ريخته و به اندازه ته قابلمه نانى را برش زده (نان محلى توموشى) و در ته قابلمه گذاشته مى‌شود تا هنگامى كه مواد سرخ شده را در قابلمه مى‌ريزيم مواد به ته قابلمه نچسبد.بعد از گذاشتن نان در كف قابلمه، مواد سرخ شده را روى آن مى‌گذاريم و بعد برنجى را كه از قبل آماده كرده‌ايم (پلو ساده) روى مواد سرخ شده مى‌ريزيم و چند دقيقه‌اى روى شعله كم مى‌گذاريم تا دم بكشد.
۴ ـ موفلك moflak
گندم دلانده (گندم يا جو پرك شده) را در ديگ برشته مى‌كنيم تا رنگ آن قهوه‌اى شود. بعد گندم‌هاى برشته را مانند برنج در آب مى‌خيسانيم.پيازهاى خرد شده را كمى تفت مى‌دهيم و بعد به آن زردچوبه اضافه مى‌كنيم. پوست و استخوان ماهى ا كه از قبل در آب نمك و زردچوبه جوشانده‌ايم جدا كرده و با پياز سرخ مى‌كنيم و آبى كه ماهى را در آن جوشانده‌ايم به ماهى و پياز سرخ شده اضافه مى‌كنيم هنگامى كه آب جوش آمد گندم‌هاى خيس شده را به آن اضافه مى‌كنيم و صبر مى‌كنيم تا كاملاً آب آن بخار شود و دم بكشد.هنگامى كه در حال دم كشيدن است مى‌توانيد مقدارى تخم گشنيز را روى گندم‌ها بپاشيد.
۵ ـ طرز تهيه ادويه محلى
گشنيز، زيره، دارچين، فلفل سياه، هل، ميخك و زنجبيل همه را آسيباب كرده و آنها را مخلوط مى‌كنيم (اين ادويه براى معطر كردن غذا بسيار مناسب است) و هنگام دم كشيدن غذا روى غذاها پاشيده مى‌شود.
۶ ـ هوارى haware
ابتدا پياز را كمى تفت مى‌دهيم و بعد سبزى (گشنيز، شويد، شنبليله. سير) را در روغن سرخ كرده ماهى را كه قبلاً نمك زده‌ايم از نمك شسته و آن را با سبزى سرخ مى‌كنيم و فلفل و ادويه و زردچوبه را كمى زيادتر از ادويه‌هاى ديگر به آن اضافه مى‌كنيم تا رنگ آن كاملاً زرد شود.بعد از سرخ شدن مواد مقدارى آب به آن اضافه مى‌كنيم تا كاملاً روى مواد را بپوشاند، هنگامى كه آب جوش آمد برنج را كه از قبل خيسانده بوديم به آن اضافه مى‌كنيم تا آب آن كاملاً بخار شود و دم بكشد.
۷ ـ عنكاس ankas (ماهى مركب)
عنكاس را كه از قبل آماده كرده و گوشت آن را به صورت مربع‌هاى كوچك قطعه قطعه كرده‌ايم با مقدارى آب و خرما در ديگ زودپز مى‌گذاريم تا كاملاً پخته و نرم شود.
مقدارى سيب‌زمينى خلال شده را سرخ مى‌كنيم و آنگاه پياز خرد شده را كمى تفت مى‌دهيم و عنكاس‌ها را به آن اضافه مى‌كنيم بعد سيب‌زمينى را كه سرخ كرده بوديم با يك عدد فلفل سبز و رب گوجه به آن اضافه مى‌كنيم آنگاه نمك، فلفل و ادويه به آن زده و چند دقيقه با شعله كم حرارت مى‌دهيم.
۸ ـ عنكاس خشك شده يا (كوسه خشك)
عنكاس (ماهى مركب) را بعد از تميز كردن به صورت برگه‌هاى نازك و بلند درآورده و در مقابل آفتاب آويزان مى‌كنيم تا كاملاً خشك شود، براى خشك شدن حداقل ۱۰ روز بايد زير آفتاب باشد آن وقت روى ذغال يا شعله گاز كباب مى‌كنيم و بعد آن را مقدارى مى‌كوبيم تا بافت گوشت از هم باز شود و ذغال آن گرفته شود. مقدارى ليمو روى آن ريخته و با خارك خرما صرف مى‌نماييم. (خرمايى كه هنوز رطب نشده است)گوشت كوسه را هم به همين ترتيب درست مى‌كنند.اين روش بيشتر براى مصرف در تابستان است و در فصل خارك و رطب استفاده مى‌شود.
۹ ـ برنج ديشو dishow (شيره خرما)
مقدارى شيره خرما را در آب حل مى‌كنيم تا رقيق شود و آن را در قابلمه روى گاز مى‌گذاريم تا كاملاً جوش آيد، آب برنجى را كه قبلاً خيسانده‌ايم گرفته و آن را در آب و شيره جوش آمده مى‌ريزيم تا آب بخار شود و دم بكشد (پلو شيرين) اين پلو را با ماهى تلال برشته شده يا سرخ شده استفاده مى‌كنند.
۱۰ ـ پودينى كوسه يا سفره ماهى poodane
كوسه را قطعه‌قطعه مى‌كنيم و با پوست در آب نمك و زردچوبه مى‌جوشانيم تا كاملاً پخته شود، بعد از پخته شدن پوست و استخوان آن به راحتى كنده مى‌شود، گوشت پخته شده را كاملاً له مى‌كنيم و آن را مى‌فشاريم تا آب آن گرفته شود و ماهى له شده خشك شود (اين كار را براى برطرف شدن بوى كوسه ماهى حتماً بايد انجام داد) بعد آن را با پياز و سبزى (گشنيز و شويد و پياز خرد شده) در روغن سرخ مى‌كنيم مقدارى رب گوجه و ليموعمانى خشك به آن اضافه مى‌كنيم در قابلمه مى‌گذاريم تا كاملاً پخته شود و آب آن بخار شود. اين روش براى تهيه پودينى سفره ماهى هم استفاده شود. (سفره ماهى ببرى يا خال‌دار)
۱۱ ـ متبك (motabak) ـ پلو
ماهى‌ها را كه قبلاً نمك زده‌ايم از نمك شسته و بعد آنها را در روغن سرخ كرده و به آن ادويه، زردچوبه و فلفل اضافه مى‌كنيم و روى مواد تهيه شده به اندازه كافى آب مى‌ريزيم، بعد از جوش آمدن آب برنجى را كه قبلاً خيس كرده‌ايم به آن اضافه مى‌كنيم در ظرف را مى‌گذاريم تا كم‌كم پخته و دم بكشد.
۱۲ ـ حلا يا كاتوغ تخم‌مرغ katog-hala
پياز خرد شده را با زردچوبه در روغن سرخ مى‌كنيم بعد سيب‌زمينى كوچك و گلوله را به آن اضافه مى‌كنيم تا كاملاً پخته و سرخ شود، سپس مقدارى آب و تمر هندى كه از قبل آماده شده است را به آن اضافه مى‌كنيم هنگامى كه جوش آمد و سيب‌زمينى آن نرم شد تخم‌مرغ را بدون اينكه بزنيم در قابلمه مى‌ريزيم و صبر مى‌كنيم تا خودش را بگيرد بعد مقدارى رب به آن اضافه كرده و براى معطر ساختن غذا از ادويه و هل استفاده مى‌كنيم.
۱۳ ـ كلمبا ارزن kolomba
ارزن را در هاون ريخته و آن را با آب خرما نمناك مى‌كنيم و آنقدر ارزن‌ها را مى‌كوبيم تا پوست آنها كاملاً جدا شود، ارزن‌ها را مى‌خيسانيم و بعد در قابلمه آب جوش ريخته و ماهى را كه در آب نمك و زردچوبه جوشانده‌ايم استخوان‌هاى آن را كشيده و با سبزى (شويد و گشنيز) مخلوط مى‌كنيم و هنگامى كه ارزن در حال جوش قوام آمد ماهى و سبزى را به آن اضافه مى‌كنيم تا غليظ شود و كمى با ماهى و سبزى بجوشد تا كاملاً جا بيفتد.
۱۴ ـ خوراك ملوك (صدف دراز) malook
گوشت صدف را جدا كرده و كاملاً آن را شسته و شكم و زايده‌هاى آن را جدا مى‌كنيم. براى تميز كردن يك كيلو صدف حداقل دو ساعت وقت نياز است. بعد آن را در يك ليوان آن نمك و زردچوبه و پياز خرده شده مى‌جوشانيم تا كاملاً پخته و نرم شود و آبى در آن نماند. سپس روغن را داغ كرده و صدف‌ها را با پياز در آن ريخته و مقدارى رب و گوجه رنده شده هم به آن اضافه مى‌كنيم و همه را با همه در روغن تفت مى‌دهيم تا كاملاً سرخ شود. مقدارى ادويه، فلفل و مخصوصاً فلفل سبز به آن اضافه مى‌نماييم.
۱۵ ـ پلشك صدف حلزونى palshk
صدف‌هاى حلزونى را در آب نمك مى‌جوشانيم بعد با سوزن گوشت صدف را بيرون مى‌آوريم و شكم آن را جدا مى‌كنيم. گاهى به صورت آب‌پز مصرف مى‌شود و گاهى هم در روغن و پياز و رب گوجه تفت مى‌دهند.
۱۶ ـ خوراك ماهى متوتا يا حشينه matoota
ماهى متوتا يا حشينه بيشتر براى تهيه مهياوه (نوعى سس ماهى است كه روى نان محلى زده مى‌شود) استفاده مى‌شود. گاهى سر و دم متوتاى تازه را جدا مى‌كنند و شكمش را پاك كرده و در روغن و پياز داغ سرخ مى‌نمايند و گاهى هم آب تمر هندى يا رب گوجه‌فرنگى و فلفل سبز به آن اضافه مى‌كنند.
۱۷ ـ كاتوغ يا حلا ماهى katig-hala
پياز خرد شده را در روغن سرخ مى‌كنيم و سبزى (گشنيز و شويد) سير و فلفل سبز و گوجه‌فرنگى رنده شده را به آن اضافه مى‌كنيم. ماهى نمك زده شده را كه از قبل آماده كرده‌ايم از نمك شسته و قطعه‌هاى متوسط ماهى را به آن اضافه مى‌كنيم و كمى با سبزى و سير در روغن تفت مى‌دهيم بعد از تفت دادن مقدارى آب به آن اضافه مى‌كنيم تا روى مواد را كاملاً بپوشاند بعد از چند دقيقه جوشيدن كاتوغ آماده است.
۱۸ ـ هوارى چكو ميگ (پلو بچه ميگو) يا لارو خشك شده ميگو
اين نوع ميگو بعد از فصل تخم‌ريزى در جنگل حرا صيد مى‌شود. بعد از جوشاندن در آب دريا آن را خشك كرده و به بازار مى‌آورند. قيمت هر كيلو لارو خشك شده بچه ميگو ۱۵۰۰ تومان است.ميگوى خشك را مى‌خيسانيم و پوست آن را مى‌گيريم، پياز خرد شده را تفت مى‌دهيم بعد ميگو را به آن اضافه مى‌كنيم، بعد از سرخ شدن مقدارى زردچوبه روى آن مى‌ريزيم و بعد مقدارى آب اضافه مى‌كنيم و عدس آب‌پز شده را همراه با حدود ۲ استكان آب سوراغ (نوعى سس است كه با ماهى ساردين و خاك سرخ هرمز ساخته مى‌شود) به آن اضافه مى‌كنيم بعد از جوش آمدن برنج خيسانده شده را اضافه مى‌كنيم تا آب آن بخار شده و دم بكشد.
۱۹ ـ چرخديه‌يى (پلو) char.kdue.e
پياز خرد شده را در روغن و زردچوبه سرخ مى‌كنيم، ماهى جوشانده را له مى‌كنيم و آب آن را مى‌گيريم تا كاملاً خشك شود بعد ان را با سبى (گشنيز، شويد، شنبليله) ليمو عمانى، ادويه، پياز خرد شده سرخ مى‌كنيم و آبى كه ماهى را در آن جوشانده بوديم مى‌گذاريم تا بجوشد و برنج را به آن اضافه مى‌كنيم. قبل از اينكه دم بكشد، به موادى كه قبلاً آماده كرده بوديم تخم‌مرغ اضافه مى‌كنيم و مواد آماده را روى برنج مى‌ريزيم و صبر مى‌كنيم تا پخته شود و دم بكشد.
۲۰ ـ كوفته ماهى مومغ (ساردين) momaga
سر و پولك ماهى ساردين را جدا كرده، شكم آن را خالى مى‌كنيم و در آب نمك و زردچوبه مى‌جوشانيم. بعد از جوشيدن پوست و استخوان آن را جدا مى‌كنيم. ماهى پخته شده را كاملاً له مى‌كنيم و آب آن را مى‌گيريم. مقدارى فلفل، ادويه و سبزى (گشنيز و شويد) نمك، تخم‌مرغ، سيب‌زمينى آب‌پز و فلفل سبز به آن اضافه مى‌كنيم. از پياز خرد شده كمتر استفاده مى‌شود زيرا پياز باعث مى‌شود هنگام سرخ شدن مواد از هم بپاشند. بعد از مخلوط كردن كامل مواد آن را به صورت دايره‌هاى كوچك در روغن داغ پهن مى‌كنيم تا سرخ شود.
۲۱ ـ خوراك سينگو (خرچنگ) singow
خرچنگ را بعد از جمع‌آورى در ديگ بدون آب ريخته و با شعله كم حرارت مى‌دهيم. مى‌توانيد مقدارى نمك هم روى آنها بپاشيد. هنگامى كه خرچنگ‌ها پخته مى‌شوند به رنگ آجرى درمى‌آيند و به صورت بخارپز استفاده مى‌شود.
گاهى گوشت آن را درمى‌آورند و در روغن و پياز و فلفل سبز و ادويه و زردچوبه تفت مى‌دهند.
۲۲ ـ هوارى ماهى شور
ماهى شور را بايد قبلاً در آب شيرين به مدت ۲ ساعت خيس كرده و در طول اين مدت چندبار آب آن را عوض كنيم تا نمك اضافى جذب شده در گوشت، از گوشت خارج شود. سپس فلس و استخوان آن را جدا مى‌كنيم و گوشت‌ها را به صورت تكه‌هاى كوچك مى‌بريم. پياز خرد شده را سرخ مى‌كنيم و مقدارى زردچوبه و ادويه همراه با گوشت‌هاى تكه شده به آن اضافه مى‌كنيم. پس از شستن برنج مواد آماده شده را به آن اضافه مى‌كنيم، حال به دو صورت مى‌توانيم آن را بپزيم و دم كنيم. ۱ ـ شعله گاز يا چراغ ۲ ـ فر. در موقع استفاده از شعله گاز يا چراغ پس از تمام شدن آب برنج، گرد ليمو را روى برنج داخل ديگ پاشيده و دمى را روى آن قرار مى‌دهيم، ولى اگر از فر استفاده مى‌كنيم پس از پاشيدن گرد ليمو ديگر نيازى به گذاشتن دمى ندارد (اگر سيب‌زمينى ريز باشد آن را با پوست در ديگ مى‌ريزيم)
۲۳ ـ زيبون سور
سيب‌زمينى خلال شده را در روغن سرخ مى‌كنيم بعد از بيرون آوردن سيب‌زمينى از ماهى‌تابه، پياز رنده شده را در آن ريخته و مقدارى كه تفت داده شد، سورهاى جوش داده شده از قبل را همراه پيازها سرخ مى‌كنيم و مقدارى ادويه و فلفل به آن اضافه مى‌كنيم و بعد از سرخ شدن مقدارى برنج پخته شده را در كف ديگ ريخته و مواد را روى آن مى‌ريزيم و مابقى برنج را روى ماهى‌ها مى‌ريزيم و مى‌گذاريم تا دم بكشد.
۲۴ ـ ماهى شور دودى
ابتدا ماهى شور را مى‌جوشانيم تا نمك اضافى آن گرفته شود. بعد از نرم شدن ماهى آن را صاف كرده و آب آن را مى‌گيريم و به تكه‌هاى كوچك تقسيم مى‌كنيم بعد در يك عدد پوست پياز تقريباً ضخيم مقدارى روغن داغ شده مى‌ريزيم و گوشت ماهى را در يك ديگ كوچك ريخته و پوست پياز را كه روغن در آن است روى ماهى كه در ديگ است مى‌گذاريم و آتش ذغال كه قبلاً آماده نموده‌ايم و رنگش قرمز شده است را در روغن مى‌اندازيم و فوراً درب ظرف را مى‌بنديم تا بوى ماهى كباب شده به خود بگيرد روى شعله كم مى‌گذاريم تا حدود ۲۰ دقيقه پخته شود.
۲۵ ـ ماهى سرخ كرده
پس از تميز كردن ماهى‌ها كمى نمك به آنها زده و به مدت نيم ساعت مى‌گذاريم بماند. بعد آنها را مى‌شوييم و مقدارى زردچوبه و فلفل و ادويه روى آن مى‌پاشيم. در صورت دلخواه مى‌توانيم مقدارى آرد نيز به اين مواد اضافه كنيم روغن را در ماهى‌تابه داغ كرده و ماهى‌ها را در آن سرخ مى‌كنيم. وقتى هر دو طرف آن سرخ شد از ماهى‌تابه بيرون مى‌آوريم، مى‌توانيم همراه اين غذا مقدارى سيب‌زمينى خلال شده و گوجه‌فرنگى حلقه‌حلقه شده را نيز سرخ نماييم.
۲۶ ـ كاتوخ سور پياز
ماهى شور را در آب مى‌خيسانيم و بعد از خيساندن و گرفتن نمك اضافى آن، ماهى‌ها را همراه با مقدار زيادى پياز سرخ مى‌كنيم و زردچوبه و فلفل و ادويه را به آن اضافه مى‌كنيم و بعد از سرخ شدن مواد، سيب‌زمينى درشت بريده شده را در آن مى‌ريزيم. البته مى‌توانيم قبل از سرخ كردن پيازها، سيب‌زمينى را سرخ كنيم بعد بيرون آوريم و مراحل بعدى را شروع كنيم. سپس مقدارى تمر هندى را كه در كمى آب خيسانده و صاف كرده‌ايم به مواد اضافه مى‌كنيم تا جوش بيايد. بعد از جوش آمدن كاتوخ شعله گاز را كم كرده و مقدار كمى رب نيز براى خوش‌رنگ شدن غذا به آن اضافه مى‌كنيم و با شعله كم مى‌گذاريم تا كاملاً جا بيفتد (مى‌توانيم به جاى ماهى شور نيز از ميگوى تازه استفاده كنيم همراه با مقدارى نمك)
۲۷ ـ هوارى مورگيه (شويدى)
پياز رنده شده را در روغن تفت مى‌دهيم و سبزى (گشنيز و شويد) را به آن اضافه مى‌كنيم و پس از كمى سرخ شدن ماهى گلو را كه قبلاً جوش داده و تميز كرده‌ايم همراه با ادويه و زردچوبه و فلفل روى آن مى‌ريزيم و مقدارى آب اضافه مى‌كنيم، پس از جوش آمدن، برنج شسته شده را در آن ريخته و به مقدار لازم نمك روى آن مى‌ريزيم، قبل از تمام شدن آب و در حين نرم شدن برنج، گاز را خاموش كرده و به صورت سوپ استفاده مى‌كنيم.
۲۸ ـ سوراغ
سر ماهى مومغ (ساردين) را جدا كرده و شكم آن را خالى مى‌كنيم و بعد آن را تميز شسته و با نمك زياد در ظرفى كه درب آن محكم بسته شود مى‌گذاريم تا ۱۰ روز بماند و بعد مقدارى خاك سرخ (گلك) را در آب حل مى‌كنيم كه غليظ باشد و ماهى‌هاى مانده شده را در اين محلول زده و دوباره در ظرف مى‌ريزيم و مقدارى از اين محلول را روى ماهى‌ها مى‌ريزيم و پوست ليمو و نارنج را روى مواد مى‌گذاريم.
۲۹ ـ مهياوه
براى تهيه مهياوه سر و شكم ماهى كوچك متوتا (كاشغ) را جدا كرده و آن را تميز مى‌كنيم و در هواى آزاد خشك مى‌نماييم، پس از خشك شدن آن را مى‌كوبيم تا كاملاً پودر شود بعد به اندازه ماهى پودر شده نمك به آن اضافه مى‌كنيم. (اگر ماهى يك كيلو بود، يك كيلو هم نمك به آن اضافه مى‌كنيم). بعد تخم گشنيز و خندل سرخ و رازيانه تميز و خشك شده را نيز پودر كرده و به مواد بالا اضافه مى‌كنيم، سپس مقدارى آب در آن ريخته و پوست نارنج را به آن اضافه كرده و تا سه روز در آفتاب مى‌گذاريم بعد از سه روز قابل استفاده مى‌باشد. در طول اين سه روز مواد كاملاً تخمير مى‌شود.
۳۰ ـ ماهى شور (هور)
ماهى را تميز كرده و گوشت بدون استخوان آن را با كارد شيار، شيار مى‌كنيم و نمك را به مقدار زياد در لابه‌لاى ماهى مى‌زنيم و با فشار زياد در ظرف درب‌دارى مى‌گذاريم و پوست نارنج را در آن مى‌ريزيم بعد از مدتى به خوبى عمل مى‌آيد.
برچسب: آشپزي سنتي و محلي جزيره قشم، بهترين مراكز خريد قشم، طرز تهيه غذاهاي محلي قشم، غذاهاي بومي قشم، قيمت لباس در قشم، ،